21. Yüzyılda Ahiliği Yeniden Düşünmek

Ahilik'te Tohum, Kök, Dallar ve Meyveler Değer Dizini

Dr. Öğr. Üyesi Hacı Bayram Bulgurlu

OSTİM Teknik Üniversitesi Ahi Evran Anadolu Müteşebbisliği Araştırmaları Merkezi Müdürü

Ahilik, Abbasiler ile Selçuklular döneminde büyük önem kazanan bir sosyo-ekonomik ve kültürel sistemdir. Ahilik; adalet, dürüstlük, yardımlaşma ve kardeşlik gibi değerlere dayanarak iktisadi ve toplumsal yaşamı şekillendirmiştir. Cumhuriyetin kuruluşu ile Ahilik’in temel ilkeleri modern Türkiye'nin ekonomi politikalarına entegre edilmiştir. Ahilik, yerli üretimi teşvik eden ve esnafı destekleyen bir yapı olarak yeniden yorumlanmış; Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Konfederasyonu (TESK) gibi kurumlarla esnafın kooperatifleşmesi ve dayanışma ruhunun korunması sağlanmıştır.

Bugün, teknoloji, inovasyon ve küresel pazar entegrasyonlarının ön planda olduğu bir dünyada, Ahilik’in ilkelerini yeniden düşünmek özellikle bugün için; yatırım, istihdam, üretim, ihracat, iş etiği ve ekonomik büyüme ile toplumsal kalkınma açılarından son derece önemlidir.

Ahilik’in Tarihsel Kökleri

Ahilik, ekonomik gelişimle birlikte ahlaki bütünlük, iktisadi ilerleme ve toplumsal sorumluluğu vurgulayan bir sistem olarak yüzyıllar boyunca etkili olmuştur. Tarih boyunca Ahilik, yerel yönetim ve ticaretin düzenlenmesinde kilit rol oynamış, sosyal ve ekonomik düzeni koruyan bir yapı olmuştur. Bu durumun sonucunda da Ahilik sadece bir esnaf örgütü olmaktan çıkmış, aynı zamanda toplumsal düzeni sağlayan ve ekonomik hayatı şekillendiren önemli bir güç olmuştur.

Ahilik yalnızca erkeklere yönelik bir yapı değil, aynı zamanda kadınların ekonomik, sosyal ve kültürel yaşamda aktif rol almasını sağlayan bir yapıdır. Bu kapsamda Bacıyan-ı Rum (Anadolu Kadınları Teşkilatı) olarak organize olan bu yapı, kadınların üretim süreçlerine aktif katılımını teşvik eden bir teşkilat konumundadır. Bu teşkilat, kadınların ekonomik ve kültürel hayata katılmasını sağlayarak toplumsal dayanışmayı ve kalkınmayı güçlendirmiştir.

Ahilik’in Modern Dünyada Yeniden Düşünmek ve Yorumlanmak

Bugün Ahilik'in temel değerleri ve ilkeleri modern dünyada sürdürülebilir kalkınma, etik ticaret ve sosyal dayanışma gibi evrensel değerlere ve ilkelere ışık tutmaktadır. İş dünyası için bu değerler ve ilkeler, bireylerin ve toplumun ahlaki, ekonomik ve kültürel gelişimini destekleyen bir katalizör görevi görmektedir. Özellikle:

• Üretimde Kalite ve Standartlarını Belirlemek: Ahilik, üretimde kalite ve temel standartlara büyük önem veren bir sistemdir. Ahiliğin kuruluş ve yayılış döneminde esnaf ve zanaatkarlar, ürettikleri malların, ürünlerin ve hizmetlerin kalitesinden ve belirlene standartlara uygunluğundan sorumlu tutulur ve kalitesiz ürün üretenler teşkilat tarafından cezalandırılırdı. Bugün de bu anlayış, küresel seviyede International Organization for Standardization (ISO) aracılığıyla yaşatılmakta olup, kalite kontrol sistemleri ile ürün ve hizmetlerin uluslararası standartlara uygunluğu denetlenmektedir. Türkiye’de ise, Türk Standartları Enstitüsü (TSE) de Ahilik’in kalite ve dürüst ticaret ilkelerine dayalı ürün ve hizmet kalite standartlarına uygunluğu denetlemektedir.
• Etik Ticaret ve Sosyal Sorumluluk Ahilik’in bir diğer önemli ilkesi, ticarette dürüstlük, adalet ve toplumsal fayda sağlanmasıdır. Ahiliğin doğası gereği esnaf ve sanatkârlar ticarette haksız kazançtan kaçınır ve topluma fayda sağlamaya odaklanır. Bugün ise bu anlayış, Adil ve Etik Ticaret (FET) ilkeleri ve Kurumsal Sosyal Sorumluluk (KSS) projeleri ile yaşatılmaktadır. Bu bağlamda modern şirketler, çevresel sürdürülebilirlik, işçi hakları ve toplumun geneline yönelik fayda sağlama vb. gibi konularda Ahilik anlayışını benimsemektedir.
• Kooperatifçilik ve Yerel Üretimi Destekleme Ahilik’in dayanışma ve yardımlaşmaya dayalı yapısı, günümüzde kooperatifler aracılığıyla modern dünyada hayat bulmaktadır. Kooperatifler, üreticilerin bir araya gelerek daha güçlü bir pazarlık gücü elde etmelerine olanak tanır. Modern dünyada kooperatifçilik anlayışı bir adım daha ileri giderek; iş birliği, birliktelik ve entegrasyonlara dayalı ilişkiler bütünlüğüne dönüşmüştür. Bu ilişkisel yapı, Ahilik’in “birlikte kazanma” ilkesine dayanır ve özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerin (KOBİ) desteklenmesi, yerel, bölgesel ve küresel ekonomilerin güçlendirilmesi açısından önemlidir.

Ahilik'te "Tohum, Kök, Dallar ve Meyveler" Değer Dizini

Ahilik’teki "tohum, kök, dallar ve meyveler" kavramları, uçtan-uca mesleki ve girişimci fikirden-ürüne/hizmete dönüşümü sağlayan bir süreçler dizinini ifade etmektedir. Bu kavramlar, süreç girdileri olan eğitim ile diğer temel ve ahlaki değerlerden başlayarak üretim süreçlerine ve oradan da ürün ve hizmetlerin üretimine ve satışına kadar uzanır. Aslında bu kavramlar, Ahilik’in üretim anlayışını şekillendiren temel unsurlardır. Bu bağlamda:

• Tohum: Mesleki eğitimin ve ahlaki değerlerin başlangıcını temsil eder. Esnaf ve sanatkâr, mesleği öğrenme sürecine bu aşamada başlar ve doğru temeller üzerine inşa eder.
• Kök: Meslekte ustalaşma ve iş fikir oluşturma sürecini ifade eder. Usta, meslek erbabı olarak ahlaki ve mesleki değerleri derinlemesine öğrenir ve uygulamaya başlar.
• Dallar: Üretim sürecine geçişi simgeler. Esnaf ve sanatkârlar, elde ettiği becerilerle üretime başlar ve ticari faaliyetlerde bulunur.
• Meyveler: Üretilen mal veya hizmetlerin topluma sunulmasıdır. Ürünler, topluma fayda sağlar ve bu süreç esnaf ve sanatkârın topluma olan katkısını gösterir.

Bugün modern iş dünyasında ise bu kavramlar daha derin ve daha geniş anlamlar taşımaktadır. İnovatif ve yaratıcı fikirler ve düşünceler illeri teknolojilere, yüksek kalitede ürünlere ve üstün hizmet seviyesine dönüşmektedir. Elde edilen bu değerler küresel pazarlarda yüksek marka değerine sahip ve sürdürülebilir rekabetçi bir konuma gelmektedir. Bazı durumlarda ise bu değerler rekabet üstü olmaktadır.

Yukarıda arz edilen değer dizininin ilk bileşeni “tohum” olmaktadır. Tohumun kalitesini, performansını, verimliliğini ve üretkenliğini belirleyen ana unsur ise, Mesleki Eğitim ve Öğretim Uygulamalarını sunan üniversiteler ve diğer eğitim kurumlarıdır. OSTİM Teknik Üniversitesi küresel vizyonu çerçevesinde oluşturduğu tematik misyonlarına uygun yüksek tohum değeri oluşturmayı bir değersel amaçlar bütünü haline getirmiştir.  Bu amaçlar doğrultusunda OSTİM Teknik Üniversitesinde; marka değeri yüksek, ahilik değerlerine bağlı, teknoloji, inovasyon ve girişimcilik-tabanlı en iyi mesleki eğitim ve öğretim uygulamalarını hedef kitlelere sunmak ve onlarda yüksek beceri ve yetkinlik kazandırmak stratejik hedeflere dönüşmüştür.

Ayrıca OSTİM Teknik Üniversitesi mezun ettiği tohumları “kök”, “dal” ve “meyve” bileşenlerine kritik girdi olarak vermektedir. Bu bileşenlerde; küresel proje fikirleri, kısmi üretim, teknoloji geliştirme ve inovasyon çalışmalarına önemli katkıda bulunarak tema ve çeşitlendirme kapsamında diğer misyonlarını da başarıyla yerine getirmektedir.

"Bugün Ahilik'in temel değerleri ve ilkeleri modern dünyada sürdürülebilir kalkınma, etik ticaret ve sosyal dayanışma gibi evrensel değerlere ve ilkelere ışık tutmaktadır. İş dünyası için bu değerler ve ilkeler, bireylerin ve toplumun ahlaki, ekonomik ve kültürel gelişimini destekleyen bir katalizör görevi görmektedir."

OSTİM Teknik Üniversitesi (OSTİMTECH), bilim ve teknolojiyi toplumsal faydayla birleştiren bir vizyonla Türkiye’nin Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) olma yolunda ilerlemektedir. Ahilik’in toplumsal dayanışma, dürüst ticaret ve işçi haklarına verdiği önem, OSTİMTECH’in teknoloji ve inovasyon vizyonuyla birleşerek, modern Türkiye’nin ve toplumsal gelişimine katkı sağlayacak güçlü bir model sunmaktadır. Bu model, teknolojinin insan odaklı bir şekilde kullanılmasını sağlayarak, toplumun genel refahını artırmayı hedeflemektedir.

"Ahilik’teki "tohum, kök, dallar ve meyveler" kavramları, uçtan-uca mesleki ve girişimci fikirden-ürüne/hizmete dönüşümü sağlayan bir süreçler dizinini ifade etmektedir. Bu kavramlar, süreç girdileri olan eğitim ile diğer temel ve ahlaki değerlerden başlayarak üretim süreçlerine ve oradan da ürün ve hizmetlerin üretimine ve satışına kadar uzanır."

Ahilik, yalnızca geçmiş bir değer değil, modern dünyada uygulanabilir evrensel ilkeler sunan bir sistemdir. Sürdürülebilir üretim, etik ticaret, yerel üretimi destekleme ve toplumsal dayanışma gibi konularda Ahilik’in köklü ilkeleri, modern sanayi ve ticaret sistemleriyle uyumlu bir çerçeve sunmaktadır. Ahilik’in değerleri, günümüz iş dünyasında kaliteyi, dayanışmayı ve sürdürülebilirliği ön planda tutan bir yapıyı desteklemeye devam etmektedir.

Ahilik ilkeleri, Türkiye’nin ekonomik kalkınma yolculuğunda önemli bir yere sahiptir. Tohum, kök, dallar ve meyveler gibi kavramlar ise Ahilik’in sadece geçmişin değil, geleceğin de yapı taşı olduğunu göstermektedir.