ABD Yerli Malı Alım Kanunu Bugün de Yürürlükte
Amerika yerli sanayi ve işgücünü korumak için yerli malı satın alma kanunu uyguluyor. 3000 doların üzerindeki tüm kamu alımlarında ve kamunun finanse ettiği tüm alanlarda sektörlere göre istisnaları açıkça belirlenerek %50 ile %100'e varan oranlarda yerli kullanmak yasaya bağlanmış durumda.
ABD Ticaret Kanununun 41 kodlu (USC) başlığı, kamu kontratlarını düzenlemektedir. Kamu kontratları bölümünün 10a-10d maddelerine istinaden düzenlenen "Amerikan Al" (Buy American) yasasına kamu alımı yapan kurumlar uymak zorundadır. AB ülkelerinde eyalet bazında farklı uygulamaları da olan yerli alım kanunları her ülkenin milli marka gelişimine katkı sağlıyor. 2007 DTM genelgesinde olduğu gibi ülkemizde de yerli üreticiyi koruma çabaları var. Fakat neden uygulanmıyor? Neden ABD'de olduğu gibi tamamen yerli sanayi ve işgücünü koruyan yasal düzenlemelere sahip değiliz. İşte ABD'nin 1933 yılından beri yürülülükte olan bazı kriz dönemlerinde revize edilerek her dönem uygulanan Buy American kanunu..
"Amerikan Al" Kanunu: Devlet Alımlarının Yerli Kaynaklardan Karşılanması
“Amerikan Al” kanunu federal hükümet tarafından yapılan kamu alımlarında yerli malı alımını sağlamak için çıkarılmış bir yasadır. Kanun ilk kez Başkan Hoover tarafından 1933 yılında çıkarılmıştır. 1929 yılındaki büyük buhrandan çıkmak için yerli sanayi ile iş gücünün korunması ve Amerikan mallarına öncelik tanınması amaçlanmıştır. Yasa 1988, 1994, 1997 ve 2007 olmak üzere 4 kez revize edilmiştir. Ürünün Amerikan malı olup olmadığı üretim ya da imalat yeri kontrol edilerek tespit edilir. Yüklenicinin ulusu, malın menşeinin belirlenmesinde göz önünde bulundurulmaz.
Bu yasa tüm federal alımlarda uygulanmak zorundadır. Kanun koyucu tedarik kontratları ve inşaat kontratları için ayrı hükümler koyarak detaylı açıklamalar yapmıştır. Bu hükümler Federal Satınalma Yönetmeliği’nin 25. Kısmında düzenlenmiştir.
Federal hükümete teslim edilen her ürüne menşei testi (test of origin) uygulanmaktadır. Bu testler tedarik kontratlarında bitmiş ürün üzerinden, inşaat kontratlarında ise tüm malzeme ve alt yükleniciler üzerinden yapılmaktadır.
Yasa işlenmiş ya da işlenmemiş maddeler üzerinde değişiklik göstermektedir. İşlenmemiş maddeler ABD’de çıkarılmış veya üretilmiş ise nihaî ürün olarak yerli sayılır. İşlenmiş maddeler ise ABD sınırları içerisinde çıkarılmış, üretilmiş ya da imal edilmişse ve toplam yabancı katkı oranı %50’yi aşmamışsa yerli olarak kabul edilir.
“Amerikan Al” Kanunu İstisnaları:
Yasa beş temel istisna öngörmektedir.
1. Kamu yararı
2. Ulusal güvenliği ilgilendiren alımlar. (Genellikle Savunma Bakanlığı tarafından yapılan alımlar)
3. 3000 doların altındaki alımlar
4. Rekabetçi fiyat eğer yurtiçi tedarik fiyatı yurtdışındaki fiyattan makul olmayacak ölçüde fazla ise Federal hükümet alım yapan kuruma yurtdışı tedarik için yetki verebilir. Savunma Bakanlığı hariç diğer kurumlarda bu oran %6 ila %12 arasında değişmektedir. Savunma Bakanlığı’nda bu oran maksimum %50’dir.
5. Malın istenen kalite ve miktarda yurtiçinden tedarik edilememesi
1988 revizyonu: ABD’den mal almayan ülkelerden mal almama maddesi eklendi ancak 1996 yılında yürürlükten kalktı.
1994 revizyonu: $3000 altında kalan alımlar için maddesi eklendi.
1997 revizyonu: Savunma Bakanlığı her bütçe yılında dışarıdan yapılan alımların listesini kongreye sunmak zorundadır. İstisna yapılarak tedarik edilen malların listesi fiyatları dahil kongreye sunulan raporda bulunmak zorundadır.
2007 revizyonu: 110. Kongre bu raporlamanın tüm kamu kurumlarında uygulanmasına karar vermiştir. İstisnanın bulunması halinde bir raporla birlikte, istisna sahibinin imzasının ve istisnanın sebebinin talep edilmesini kanuna eklemiştir.
Bu kanun, direkt kamu malı alımlarında devletin yerel işveren ve işçiyi koruması amacıyla çıkarılmıştır. Malın ABD menşeli olup olmaması müteahhidin ulusuna değil, ürününün hammaddeden yarı mamule oradan da nihaî ürüne gelene kadar olan süreçte ABD’de imal edilmesine bağlıdır. Bütün süreç içerisinde ürünün içerisindeki yabancı işçilik, hammadde oranı %50’yi geçemez.
Dolaylı Alımlarda Yerel İçerik Gereklilikleri:
Bu tip alımlar paranın kaynağının federal hükümet olduğu ancak alımların direk olarak federal hükümet tarafından gerçekleştirilmeyen alımlardır. Özellikle Ulaştırma Bakanlığı tarafından dağıtılan bütçenin kullanımı hakkında hükümler için çıkarılan "Al Amerika Yasası" (Buy American Act), aksi karara bağlanmadığı sürece ulaştırma ile ilgili tüm alımların %100 Amerikan menşeli olması gerekliliğini ortaya koyar. İlgili Bakan, ürünün ülke içerinde yeteri kadar üretilememesi, kaliteden yoksun olması veya yurtiçi alımın projenin maliyetini belirli bir oranda (genelikle %25) oranında arttırması durumlarında yurtdışından tedarik yapabilir.
Ulaştırma Bakanlığı Birimleri Satın alma Hükümleri
FTA (Türkiye'deki karşılığı DLH):
DLH’nın yaptığı veya fonladığı tüm projelerde; demir, çelik ve diğer ürünler ABD sınırları içerisinde üretilmek zorundadır.
FHA (Karayolları Genel Müdürlüğü):
Karayolları İdaresi’nin tüm yaptığı veya fonladığı projelerde; demir,çelik ve üretilen tüm ürünler ABD sınırları içerisinde üretilmek zorundadır.
Raylı Taşıtlar:
ABD’deki raylı taşıma sistemi özel bir şirket olan AMTRAK’a aittir. AMTRAK tüm hammadde alımında Amerikan malı kullanmak zorunda ya da işlenmiş hammadde, ürün veya malzeme alımında en az %50 oranında yerli işlenmiş ancak yine %100 Amerikan hammaddesi kullanılmış ürünleri tercih etmek zorundadır. Bu uygulama en az $1,000,000 olan alımlarda geçerlidir.
FRA (Hızlı Trenler):
YHT’nin yaptığı veya fonladığı tüm projelerde; demir, çelik ve diğer tüm ürünler ABD sınırları içerisinde üretilmek zorundadır.
FAA (Federal Havacılık Dairesi):
Havacılık Dairesi İdaresi’nin bazı fonları sadece ABD içerisinde üretilen hammadde ve imal edilen ürünler için kullanılır. Tesis ya da ekipman şu şekilde yerli kabul edilir: ABD’de üretilen parça veya alt parçalar, üretilen parça veya alt parçaların tamamının %60’ından fazla olmak zorundadır. Yerli firma ABD de kurulmuş ve iş yapan firma demektir. İhaleler yabancı firmalara verilse dahi Havacılık Dairesi Başkanı, yabancı firma rekabetçi koşullarda ihaleyi almış olsa da kamu yararı var ise Ticaret Bakanı ile mütalaa ile yerli firmayı tercih edebilir ancak yabancı firma ile yerli arasındaki teklif farkı en çok %6 olmalıdır.
Süper Yüzde Uygulamaları:
(Savunma Bakanlığı)
Savunma Bakanlığı, $3000 altı veya kullanılmadan tekrar satılma durumunun söz konusu olmadığı alımlarında listelenen ürünlerin %100 Amerikan malı olmasını gerekli kılar. Liste değişkendir ancak genellikle tekstil ve özel metalleri kapsar. Kısaca hammaddeden nihai ürüne %100 Amerikan malı olmayan tekstil ürünü ABD ordusu tarafından kullanılmaz. Yine yasaya göre ABD’de eritilmeyen ve üretilmeyen özel alaşımlı metallerin alımı, ABD menşeli olmayan özel alaşımlı metalden üretilen savaş uçağı, roket, uzay sistemleri, gemi, tank ve otomotiv ürünleri ile silah sistemleri ve mühimmat alımı %100 milli olmak zorundadır.
Diğer Sektörler:
FCIC (Tarım Kredi Kooperatifi):
Çiftçi malzeme ve ekipman alımlarında Amerikan malı alana mümkün olduğunca destek olmak zorundadır. Tarım Bakanlığı kredileri ile malzeme alan çitçi %100 Amerikan malı kullanmak zorundadır.
TOKİ:
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı binalarda yerli ürün ve malzeme kullanılmasını her türlü destek ve teşvik eder.
KOSGEB:
Yatırım yapan KOBİ’ye Amerikan malı alımında her türlü destek verilecektir.
Eğitim Bakanlığı:
Devlet fonları ile yürüyen okullarda her türlü ekipman alımda sadece Amerikan yapımı ekipman ve ürün kullanılmalıdır.
Yerli sanayi ve işgücünü koruma uygulamaları
Gümrük tarifeleri: Yabancı mallara malların fiyatının artması için uygulanan vergi
Kotalar: Belirli bir malın ülkeye girebilecek miktarının devlet tarafından belirlenmesi
Gümrük vergileri ve kotalar gelişmekte olan ülkeler için daha çok kullanılmakta olup, gelismiş ülkeler ithalatı kısmak adına yerli malı kullanım kanununlarını kullanmaktadırlar.
Milli İrade Engel Tanımıyor
ABD’nin uyguladığı Yerli Satınalma Kanunu aslında uluslararası anlaşmalara uymamasına rağmen ABD gibi
ülkeler söz konusu milli çıkarları olduğunda çözüm yolları bulabiliyorlar.
NAFTA
Aslen Kuzey Amerika Serbest ticaret Anlaşmasına göre uygulanmaması gerekir.
WTO
Dünya Ticaret Örgütü düzenlemelerine de aykırıdır. Ancak savunucuları bunun korumacı bir kanun olmadığını söylemektedir.
Öğrenci yemekleri yerli olmak zorunda
Educate America Act
Devlet fonları ile yürüyen okullarda her türlü ekipman alımında sadece Amerikan yapımı ekipman ve ürün kullanılmak zorundadır.
School Lunch Program Act
Bakanlık devlet okullarında öğrencilere verilen yemeklerin ABD menseli olmasına maksimum derecede dikkat etmek zorundadır.
Kanunda İstisnası Olmayan Ürünler
• Enerji Bakanlığı (Temiz Hava Teknolojileri)
• Anayurt Güvenliği Bakanlığı (Bayrak )
• Hazine Bakanlığı (Para Basım.-Kağıt hammaddesi)
• USAID (Yardımlar )
• USSBA (KOBİ Yardımları)
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (Toplu Konut)
Türkiye'deki offset tebliği neden uygulanmıyor?
Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından hazırlanan ve 27 Temmuz 2007 Tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “Offset Uygulamalarına İlişkin Tebliğ” offset uygulamalarının usul ve esaslarını belirliyor.
Sanayiciler, tebliğe rağmen kamu alımlarında tercih edilmediklerini ifade ediyor ve soruyor: Tebliğ neden uygulanmıyor?
Savunma alanına yönelik olmayan ve bedeli en az 5.000.000 ABD Doları olan ihaleler için geçerli olan tebliğin titizlikle takip edilmesi ve kamunun bu noktada ısrarcı olması halinde; yerli üreticilerin yatırım ve dolayısıyla istihdam olanakları artacak, cari açığın kapanması hedefinde önemli bir aşama daha geride kalmış olacak. Tebliğ, 3 bölüm ve toplam 16 maddeden oluşuyor.
Yerli katkı payı: Türkiye’den üretilen mal ve hizmetlerin ihraç bedelinden, bu mal ve hizmetlerin üretiminin yapılabilmesi için, üretimi yapan firma/kuruluş tarafından ithal edilen mal ve hizmet bedellerinin düşürülmesi ile bulunan yüzde değeri ifade eder.
