Kamuoyu 'Offset’e Odaklandı

Devletin yatırım ve harcamalarının ihracat hedefleriyle birlikte artacak olması ve son zamanlarda yapılan büyük çaplı alımlar, gözleri yeniden offsetle ilgili yasal düzenlemelere çevirdi.

OSTİM Gazetesi’nin Mayıs 2013 sayısında kapaktan verdiği ‘Sivil Havacılıkta Daha Fazla Offset’ başlıklı haberi geniş yankı buldu. Haberimizde, Türkiye’deki sivil havacılık alımlarında yaşanan gelişmeleri ve dünyadan offset örneklerini sizlerle paylaşmış, yüzde 6’lık yerli katkı “niyet beyanı”nın yeterli olmadığı görüşünü aktarmıştık.

Önümüzdeki yıllarda ülkemizde geniş çaplı kamu alımlarının yapılması bekleniyor. Bunlardan biri de nükleer santraller. Sinop ve Mersin’deki santrallerin yapımında toplam bedel 42 milyar dolar ve bunun 16 milyarlık dolarlık kısmının Türk firmaları tarafından yapılması planlanıyor.

Ancak bu ve benzeri yatırımlarda yerli katkı paylarının artırılması, projeden projeye ortaya çıkan yerli katkı farklılıkların ortadan kaldırılması ve standart uygulama zemininin oluşabilmesi için önde gelen şartlardan biri de offset kanunu düzenlemesi. Yasal düzenlemelerin hem bürokratların işini kolaylaştıracağı hem de sanayicilerin geleceğe daha emin adımlara yürümesine imkan sağlayacağı düşünülüyor. Ankara metro ihalesindeki offset tecrübesi ve Çinli firmanın isteksizliği kanuna olan ihtiyacı açıkça göstermişti.

Hatırlanacağı üzere Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Nihat Ergün bir süre önce "Yakın bir zamanda kamu alımlarının, Türkiye'de üretilen ürünlerin kullanımını belirli kriterlerle zorunlu hale getiren düzenlemeyi yapmış olacağız.” diyerek kanun çalışmalarına yönelik mesaj vermiş ve Kamu İhale Kanunu'yla ilgili olarak; “Halbuki biz kişiye değil Türkiye'de üretilen ürüne avantaj sağlansın istedik ve kanunda böyle bir değişiklik yaptık. Ama bu yine de gönüllülük esasına dayalı. Kamu, fiyat avantajını yakaladığı zaman yerli ürünü satın alıyor. Yüzde 15'e kadar pahalı bile olsa kimse ona 'neden pahalısını aldın' diye sormuyor. Fakat bunun da yeterli olmadığını gördük. Türkiye'de yerli ürünlerin kamu tarafından kullanılmasını belirli kriterler getirerek zorunlu hale getirmemiz gerekecek.” değerlendirmesini yapmıştı.

Dr. Veysel Yayan-Türkiye Çelik Üreticileri Derneği Genel Sekreteri
“Kapsamlı bir plan istenmeli”
Kamunun kıt kaynakları kullanılarak yapılan alımlarda offset şartı konulması uygundur. Offsetten azami getiri sağlanabilmesi için ithal edilen ürünün bir sonraki aşamada Türkiye’de üretilmesini ve ihrac edilmesini mümkün kılacak çerçevede, direkt offsete ağırlık verilmesi ve maliyetleri arttırmayacak şekilde belirli oranlar aranması yararlı olacaktır. Ayrıca offset taahhütlerinin yerine getirilmesi için kapsamlı bir offset planı istenmesi ve taahhütlerin teminat mektubu destekli cezai müeyyideye bağlanması gerekli görülmektedir. Bu konuda önceliğin başta rüzgar enerjisi olmak üzere enerji sektörüne verilmesinde fayda mülahaza edilmektedir.

Basından 
Offset kanunu ve kamu yatırımlarındaki uygulamalar basının da gündeminde ancak genel anlamda farkındalık oluşmuş değil. Dünya Gazetesi Yazarı Osman Arolat, geçtiğimiz günlerde offsetle ilgili beklentileri köşesine taşıdı. Arolat, sütununda bir çok ülkede büyük ihalelerde uygulanan zorunlu offset yasalarına ve ülkemizde gerçekleşen projelerin potansiyeline dikkat çekti, yasal düzenlemeye olan ihtiyacın altını çizdi. Öte yandan aynı gazetede yayınlanan “Kamu yatırımlarında offset hayata geçmedi” başlıklı haberde de iş dünyasının zorunlu offset uygulamasını beklediği dile getirildi. Milliyet Ankara Gazetesi yazarlarından Ali İnandım da köşesinde aynı konuya temas etti. İnandım, “Sanayici yasayı bekliyor” başlığıyla kamu alımlarında yerli katkı payları için yasal düzenlemelerin gerekliliğini vurguladı, mevcut genelge ve tebliğlerin uygulanmadığından bahsetti. Arolat’ın ve İnandım’ın kaleminden satır başları ve haberden dikkat çeken ayrıntılar şu şekilde:

Büyük kamu projelerinde offset uygulaması
Dünya Gazetesi - 28 Haziran 2013
OSTİM’in dünya örneklerini taraması sonucuna göre birçok dünya ülkesi önemli ihalelerde yüksek oranda yerli katkıyı zorunlu kılıyor. Halen Kore ve İsrail sivil havacılıkta yüzde 40-60 oranında yerli katkı ile offset hükmü uyguluyorlar. Çin’in bu alandaki tutumu ise Türkiye dahil Gelişmekte olan ülkeler için çok önemli bir örnek model. Çin Aırbus’a 150 uçak siparişi verirken Çin’de uçak fabrikası kurma koşulunu getirdi. A-320 uçakları için Çin’de montaj hattı kuruldu. Ayrıca, Bombardier yolcu uçağı için Çin’in Comac şirketi ile anlaşma yaptı.

OSTİM yönetimi yüzde 51’lik yerli katkı içeren bir offset yasasının çıkarılmasının zorunluluğunun altını çizerken, bunun pazarlıklarda elimizi güçlendireceğini belirtiyor. Amerika’nın yüzde 60 olan yerli alım katkısını yüzde 90’a yükselttiğini, Almanya’nın ise yüzde 45 yerli katkı şartını işlettiğini açıklıyor. OSTİM olarak ayrıca kamu alım garantili Ar-Ge proje sisteminin de geliştirilmesini istiyor.

Büyük projeler için offset yasası zorunluluğu
Dünya Gazetesi - 18 Temmuz 2013
Türkiye uçak alımları, 3. Köprü, 3. Hava alanı gibi büyük ihaleleri gündemine aldı. Son olarak da yapılacak 42 milyar dolarlık iki nükleer santral gündeme geldi. Artık bütün dünyada bu tür büyük ihaleler en az yüzde 50 yerli katkı içeren zorunluluğu yasa ile belirlermiş şekilde ele alınıyor. Biz de ise bu tür ihalelerde yerli katkı zorunluluğunu içeren bir “Offset yasası” henüz çıkarılmış değil.

Dünyada son dönem bir çok ülkede bu tür bütün büyük ihaleler yerli katkı içeren zorunlu offset yasalarına uygun olarak gerçekleşiyor.

Ülkemizde 3. Köprü, 3. Hava limanı, Nükleer Santraller gibi 10 milyar dolar üzerinde ihaleler gündeme gelirken, bizde böyle bir “Kamu projelerinde ofsett yasası” bulunmaması önemli bir eksiklik. Bu nedenle 42 milyar dolarlık nükleer santral ihalelerinde 16 milyarlık yerli alım büyük bir imkan gibi haberleşebiliyor.

Oysa, geçenlerde OSTİM ve TİSK’in dünyada kamu ihalelerinde offset konusunda yaptırdıkları araştırmalar büyük kamu ihalelerinde yerli katkı oranlarının yüzde 50’lerin üzerinde olduğu sonucunu veriyor.

OSTİM’in bu konudaki çalışması bir bakıma Ankara metrosu için üretim yapacak Çinli firmanın sözleşmede “Yüzde 51 yerli alım” şartı bulunmasına karşın buna uymamasının getirdiği olumsuz sonuç üzerine gündeme geldi. Yaptırdıkları çalışmada Amerika’nın bile büyük ihalelerde yüzde 60 olan yerli katkı oranını yüzde 90’a çıkardığını, Almanya’nın ise yüzde 45’lik yerli katkı oranını yasal olarak işlettiğini saptadılar.

Bunun sonucunda, OSTİM yönetimi büyük ihalelerde yüzde 51’lik yerli katkıyı zorunlu kılan bir offset yasasısın çıkarılmasının gerekliliği sonucuna vardılar. OSTİM’deki kuruluşların tümünü bir büyük fabrikanın çatısı altındaki unsurları gibi düşünüp belli kümelenmeler yaptıkları için bu hazırlıklarının büyük ihalelerde yerli katkı sağlanmasının çıkacak, yüzde 51 yerli katkıyı zorunlu kılan Offset yasası ile mümkün olacağının altını çiziyorlar.

OSTİM yetkilileri yasa konusunda ilgili bakanlıklara başvuru yaptıklarını, yeni yasama döneminde “Büyük ihalelerde yerli alımı zorunlu kılan offset yasasının çıkarılacağı bilgisini aldıklarını söylüyorlar.

Kamu yatırımlarında offset hayata geçmedi
Dünya Gazetesi - 23 Temmuz 2013
Yerli üretimin payını ve ihracatı artırmada önemli bir araç olan offset uygulamasını Türkiye, savunma sanayii dışında kamu yatırımlarında hayata geçiremedi. Gelecek 10 yıl içinde Türkiye'de gerçekleştirilecek altyapı yatırımlarının 500 milyar TL'nin üzerinde olması, offset uygulamasını gündemde tutarken, iş dünyası belirli bir büyüklüğün üzerindeki kamu ihalelerinin tamamında offsetin zorunlu olarak uygulanmasını istiyor.

Savunma sanayiinde yerli üretim payı ve ihracatı artırmakta en önemli araç olarak dikkati çeken offset uygulamalarının, kamunun diğer alımları ve projelerine de uygulanmasına yönelik faaliyetler uzun süredir gündemde olmasına rağmen herhangi bir adım atılmadı. Son olarak Kayseri'de faaliyet gösteren firmaların nükleer enerji projelerinde iş almak için girişim başlatması ve Ankara raylı sistem ihalelerinde üstlenici Çinli firmalara tren setlerinin bir kısmım Türkiye'de üretme zorunluluğu getirilmesiyle tekrar gündeme gelen offset uygulamalarında belirsizlik devam ediyor. Kamu projelerinde, yabancıların üstlendiği satış, inşaat, hizmet gibi her türlü kamu ihalesinde, yabancı firmaya işin bir kısmını yerli firmalara yaptırması, yerli firmalardan alım yapması ya da başka ürünler olsa da Türkiye'den ithalat yapması olan "offset" uygulamaları uzun süredir iş dünyasının ve hükümetin gündeminde. İş dünyası, offset uygulamalarının belirli bir büyüklüğün üzerindeki kamu ihalelerinin tamamında zorunlu olarak offset uygulanmasını istiyor.

Sanayici yasayı bekliyor
Milliyet Ankara Gazetesi - 30 Temmuz 2013
Başta Ankaralı sanayiciler, tüm Türkiye’nin sanayi camiası bekliyor bu yasayı. Anlaşıldı ki genelgelerle, iyi niyet beyanları, ricalarla olmayacak bu iş, yasalaşması gerek. Kimse paylaşmak istemiyor, “Hepsi benim cebime girsin” diyor. Belki 10 yıl önce elimizdeki olanaklar yeterli değildi, parayı sayıyorduk ama artık dünya çapında firmalarla çalışan, onlara parça üreten küçüklü büyüklü firmalarımız var. Bu firmalar, yabancı firmaların aldığı ihalelerde üretime ortak olmak istiyor. Hem aynı parçaları daha ucuza üretebildikleri için hem iş alanı yaratmak için hem de teknolojik bilgi ve altyapılarını sürekli geliştirmeyi sürdürmek için istiyorlar. 1 yıl öncesiyle bugün arasında bile çok büyük farklar oluştu. Örneğin; 1 yıl önce metro trenlerinin yüzde 51’ine talipken bugün yüzde 100’üne talip sanayicilerimiz. Kendi aralarında yeni bağlar kuruyor, yeni oluşumlar geliştiriyorlar.