Uyuşmazlıklarda Etkili Çözüm: Arabuluculuk

İşçi ve işveren arasındaki uyuşmazlıklarla, ticari uyuşmazlıklarda yeni çözüm yolu, arabuluculuk. Uzun hukuki süreçlere karşılık, tarafların kontrolünde, gizlilik esasına dayalı arabuluculuk sistemi, 1 Ocak 2018 itibariyle dava şartı haline geldi. İşçi ve işveren uyuşmazlıklarında, arabulucuya başvurmadan mahkemeye gidilemiyor.  Arabulucuya başvurulmadan dava açılması halinde, herhangi bir işlem yapılmaksızın dava, dava şartı yokluğu sebebiyle usulden reddediliyor. 

OSTİM ve Destek Arabuluculuk ve Müzakere Merkezi tarafından düzenlenen bilgilendirme seminerinde işçi, işveren ve ticari uyuşmazlıklarda arabuluculuk sistemi anlatıldı.

Seminerde; Adalet Bakanlığı Arabuluculuk Daire Başkanı Hakan Öztatar, Yargıtay 22. Hukuk Dairesi Başkanı Seracettin Göktaş, Destek Arabuluculuk ve Müzakere Merkezi’nden Av. Ali Aydın, OSTİM’li işçi ve işverenlere uygulamaya ilişkin bilgiler verdi.

Programın açılışında konuşan OSTİM Yönetim Kurulu Orhan Aydın, işçi, işveren uyuşmazlıklarının motivasyonu düşürdüğüne dikkat çekti. Aydın, “İş barışını sağlamak için çalışıyoruz.” dedi.

“Sosyal barışa hizmet ediyor”
Yargıtay 22. Hukuk Dairesi Başkanı Seracettin Göktaş, arabuluculuk sisteminin avantajlarına ilişkin şunları paylaştı: “Mahkemeye göre en büyük avantajı sosyal barışa hizmet etmesidir. Arabuluculuk, dava yoluna göre; daha hızlıdır. Daha ekonomiktir. Esnek bir süreçtir. Tarafların ihtiyaçlarına ve menfaatlerine dikkat çeker.

Taraflar arasındaki ilişkilerin korunmasını ve sürdürülmesini sağlar. Kontrol tamamen tarafların elindedir. Kazanan ve kaybeden yoktur. Düşük maliyetle ve hızlı bir biçimde iyi sonuçlar elde edilen bir süreç olması sebebiyle, taraflar mahkeme kararına nispeten daha fazla uyum gösterme eğilimindedir.”

1 GÜNDE ADALETE ERİŞİM İMKANI
Adalet Bakanlığı Arabuluculuk Daire Başkanı Hakan Öztatar, arabuluculuğun 1970 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde ortaya çıktığını anlattı. Dünyada ticari arabuluculuğun öne çıktığını vurgulayan Öztatar, “Dünyada arabuluculuğa; sanayiciler, işvereneler ve iş adamları daha çok sahip çıkmış. Arabuluculuk merkezleri daha çok onların himayelerinde kurulmuş. En çokta sistemden onlar faydalanmış.” bilgisini verdi.

Türkiye’de de arabuluculuğun iş dünyasının gündemine daha çok girmesi gerektiğini ifade eden tecrübeli hukukçu, “2017 yılında iş mahkemelerinin ilk derece mahkemelerdeki süresi 542 gün. Buna İstinaf ve Yargıtay’ı da eklersek bin gün. 3 buçuk yıla yakın. Yani bugün açılan bir davanın sonuçlanması 2021-2022. Arabuluculuk adalete en hızlı erişim yollarından birisi. Dünyada arabuluculuk sistemine baktığımızda çözümlerin 1 gün veya 1 günden daha kısa olduğunu görüyoruz.” dedi.

Yargılamanın, usulü işlemler bütünü olduğuna dikkati çeken Öztatar, mahkeme ve hakim sayılarının artırılmasının da hukuki süreçleri kısaltmayacağını vurguladı. Hakan Öztatar şu bilgileri verdi: “Arabuluculuk bir yargılama değil! Bir usule de tabi değil. Arabuluculuk hak odaklı da değil. Menfaat odaklı. İş adamları menfaatlerine göre iş yapar, anlaşma yapar. Şirketinizin menfaati varsa o işi yaparsınız. Dünyada ticari arabuluculuk öne çıkmış. Sorunun bir an önce çözülmesi için.”

Gizlilik esas
Arabuluculuk sistemini mahkeme süreçleriyle kıyaslayan Hakan Öztatar, şu değerlendirmeleri yaptı: “Arabuluculukta gizlilik çok önemli. Davalar aleyhinize olduğunda bütün ticari sırlarınız ortaya çıkıyor. Arabuluculuk sürecinde ise gizlilik var. Gizliliği ihlal etmenin 6 ay hapis cezası var. Bundan dolayı bir zarara uğrarsanız tazminat sorumluluğu da var.”

Emsal oluşturmaz
Hükümetin, iş adamlarının istihdamla ilgili sorunlarını çözmek için arabuluculuk uygulamasını devreye soktuğunu belirten Öztatar, işverenlerin işçi davalarının emsal oluşturmamasına dikkat ettiğine vurgu yaptı. Öztatar, “Dünyada arabuluculuk, gizli olduğu ve emsal oluşturmadığı için tercih ediliyor. Bunu yanlış anlatıyorlar işverenlere ve işveren burada bir çekince gösteriyor. Hem işveren hem işçi davalarında süreçler çok uzun. Sorunun çözülmesi için Hükümetimiz 1 Ocak 2018’de dedi ki; “arabuluculuğa gitmek dava şartıdır, mecburidir.” dedi. Süre de 4 hafta, anlaştın anlaştın. Anlaşamadın dava yolu açık. Peki neden önemli? İşveren davayı kaybettiğinde 1’se 3 ödüyor.” dedi.

Mahkeme hükmü yerine geçiyor
Sistemin diğer avantalarına da dikkat çeken Hakan Öztatar, şunları kaydetti: “Arabuluculukta kıdem ve ihbar konusunda anlaşırsanız, bunu işçi İŞKUR’a götürüyor. İşçiye doğrudan işsizlik maaşı bağlanıyor. Arabuluculukta anlaşılan hususlarda bir daha dava açılamaz. Arabuluculuk anlaşması mahkeme hükmü yerine geçer.”

2018 yılı ilk 3 ayındaki arabuluculuk sistemi anlaşma sayılarını paylaşan Öztatar, şu bilgileri verdi: “23 bin 500 tane anlaşma yapılmış. En önemlisi de 3 ayda ancak 11 bin dava açılmış. Bütün Türkiye’de. Geçen yılın aynı zamanı 88 bin dava açılmış. Şu anda arabuluculukla yüzde 80 oranında dava açımını engellemiş.”

Arabulucunun haricinde yapılan anlaşma ve ödemelere karşı da tarafları uyaran Öztatar, “Arabulucunun haricinde anlaşıp, yapılan ödemeler ve anlaşmalar, gelecekte dava açılmasını engellemez. Arabulucu ile birlikte anlaşma hazırlanıp kayıt altına alınmalı.” uyarısında bulundu.

Nasıl işliyor?
Sistem adliyelerdeki arabuluculuk büroları üzerinden işletiliyor. Arabuluculuk bürosu olmayan adliyelerde ise işlemler görevlendirilen sulh hukuk mahkemesi yazı işleri müdürlüğü tarafından gerçekleştiriliyor.

Taraflardan birinin arabuluculuk bürosuna başvurması durumunda büro tarafından arabulucu görevlendirilmesi yapılıyor.

Tarafların birlikte başvurmaları ve herhangi bir arabulucu üzerinde anlaşmaları halinde büro tarafından üzerinde anlaşılan arabulucu görevlendiriliyor.

Büro tarafından görevlendirilen arabulucu, yapılan arabuluculuk başvurusunu 3 hafta içinde sonuçlandırması gerekiyor. Zorunlu hallerde 1 hafta daha ek süre kullanılabiliyor.

Tarafların anlaşamaması halinde ilk 2 saatlik ücret Adalet Bakanlığı bütçesinden karşılanıyor.

Anlaşma durumunda arabuluculuk ücreti, asgari ücret tarifesi üzerinden taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça eşit bir şekilde ödeniyor.

Taraflardan birinin geçerli bir mazeret göstermeksizin ilk toplantıya katılmaması sebebiyle arabuluculuk faaliyetinin sona ermesi durumunda toplantıya katılmayan taraf, son tutanakta belirtiliyor ve bu taraf dava da kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderinin tamamından sorumlu tutuluyor.

Ayrıntılı bilgi için: www.adb.adalet.gov.tr
(0312) 414 81 15