Ülke Araştırması: Avustralya-2
Geçen ay başladığımız ülke araştırma dizisine bu ay yine Avustralya ile devam ediyoruz. İlk yazımızda Avustralya’nın genel ekonomik durumuna ve devletin KOBİ’lerine verdiği destek ve teşviklerinden söz etmiştik. Bu ay ise ülkenin offsete bakış açısına, kamu alımlarındaki uygulamalarına ve demiryolu sanayisinin durumuna göz atacağız.
Avustralya’nın savunma alımlarında offsete yaklaşımı
Kamu ihaleleri yoluyla satın alınan mal ve hizmetler karşılığında, ihracat yapan ülkenin alıcı durumundaki ülkeye yönelik yaptığı yatırım ve satın alımlarına offset deniyor. Günümüzde bazı ülkeler özellikle savunma sanayiyle ilgili alımlarında offseti şart koşuyor. Offsetin, sivil ve askeri olmak üzere iki farklı uyguluması mevcut. Sivil offset, adından da anlaşılabileceği üzere daha çok ülkenin genel tüketim ekonomisine yönelik olarak yani karşıya ürün veya hizmet tedariği olabildiği gibi, ihracatçı ülkenin, itlahatçı ülkeye yatırım yapmasıyla da vücüd bulabiliyor. Diğer yandan savunma sanayisinde offset uygulaması ise askeri mal veya hizmet alımlarında ortaya çıkıyor.
Avustralya, geçmiş yıllarda duyurduğu bir programla savunma alımlarında offset uygulamasına geçmişti. Ancak, Savunma Bakanı Greg Combet’in 2010 yılında yaptığı bir konuşmada, hükümetin savunma sanayisinde yeni uygulamalara geçeceğini ve offset uygulamalarını durduğunu açıkladı(1). Hiç şüphesiz bu kararın alınmasına ilişkin birden çok etken sıralanabilir ancak global bir çevçeveden bakıldığında, ülkenin etkili ve tanınmış bir firması mevcut değil(2). Belki de, bundan daha da önemlisi Avustralya’nın savunma sanayisinde yer alan firmalarına halen büyük önem vererek, Avustralya Sanayi Kapasitesi (AIC) programı kapsamında, özellikle savunma sanayisine iş yapan KOBİ’lere destek vermesidir(3). KOBİ firmalarının gelişimlerine önem veren hükümet bu program kapsamında, KOBİ’lerinin uluslar arası ihalelere teklif veren büyük şirketlere tedarik sağlayabileceklerine inanıyor. Bu nedenle de KOBİ’lerinin teknik kapasitesini geliştirmeye ve daha nitelikli iş gücünden faydalanmasını hedefliyor.
Kamu İhaleleri Anlaşması’nın muhtemel getirileri
Offsetlere temel olarak karşı olan Dünya Ticaret Örgütü’nün (DTÖ), dünya ticaretini geliştirmeye yönelik oldukça ilgi gören bir uygulaması var. DTÖ, daha önce faklı adlarda ancak benzer içerikle uygulamaya geçirdiği fakat ilk olarak 1994 yılında yürürlüğe koyduğu Government Procurement Agreement (GPA) ya da Tükçe anlamıyla Kamu İhaleleri Anlaşması ile ülkelerin kamu alımlarında hiçbir kuruma ayrımcılık ve kolaylık tanımayan, hemen her ülkeden üreticiye eşit mesafeli ve şeffaf bir alım aktivitesi amaçlamakta(4). DTÖ’nün resmi internet sitesinde verilen bilgilere göre, üye ülkelerin toplamda yıllık ortalama 1.7 trilyon Amerikan Doları değerinde kamu alımları olduğu belirtilmekte.
1996 yılından beri gözlemci olarak katılan ülkemizin üyeliğine ilişkin halen bir gelişme bulunmamakla beraber, DTÖ’nün bu anlaşmaya ilişkin 10 ülkeyle müzakereleri devam etmekte olup, 28 AB ülkesiyle birlikte toplamda 43 üye ülke bulunmaktadır. GPA anlaşmasına göre üye ülkeler kamu alımlarında yabancı firmalara karşın özellikle yerli üreticilerini tercih etmeyeceklerine ve tüm üye ülkelerin ticari kuruluşlarına açık, adil ve şeffaf bir zemin oluşturacaklarını taahhüt ediyor. Anlaşmanın en önemli getirisi, üye ülkelerin kamu alımlarında ilk tercih olarak diğer üye ülkeleri seçmesi oluyor. Yakında Avustralya’nın da bu anlaşmaya imza atması ve KOBİ’lerinin ihracatını, kendine böylesine büyük ve önemli bir pazarda yer edinerek artırması belirtiliyor(5).
Alımlarda uygulanan teşvikler
Ancak ülke, tüm bu girişimlere rağmen başka uygulamalar aracılığıyla yerli sanayisine ve kuruluşlarına desteğinde hız kesmiyor. Öyle ki, İngiliz Milletler Topluluğu (Commonwealth) Tedarik Kuralları’nın 5.3 ve 5.4 numaralı maddesi uyarınca Avustralya KOBİ’lerinin de kamu ihalelerinde adilce yer alabilmesi için, ihale yetkililerinin KOBİ’leri büyüklüklerinden, ürünlerinin menşeinden ya da yabancı iştiraklerle ilişkisinden dolayı ayrımcılığa tutmayacaklarını sadece mal ve hizmet için ödenen ücretin karşılığını değerlendirmeye tutmaları gerektiğini salık verir. Buna göre ihalede görev alan yetkililer aşağıdaki dört hususu “para karşılığı alınan mal/hizmet” ana teması altında seçimlerinde kriter almalıdırlar;
a. Rekabetçi KOBİ’ler ile iş yapmanın avantajları belirtilmeli,
b. Teklif sunarken yüklenilmesi gereken maliyetler KOBİ’lerin rekabet etmesine teşkil etmemeli,
c. KOBİ’lerin kabiliyetleri ve bölgesel ve yerel pazarlara olan bağlılıkları dikkate alınmalı ve,
d. Daha büyük ve daha rekabetçi bir tedarikçi ağının olası faydaları göz önünde bulundurulmalıdır.
Tüm bunlara ilaveten, Kurumsal Olmayan Commonwealth Kuruluşları uygulamasıyla toplam alımların yüzde 10 değerine karşılık gelen alımın KOBİ’lerden yapılması şartı koşuluyor(6).
Avustralya’da demiryolu sanayisi
Kıta ülkesi iki büyük kuruluşun üretim tesislerine ev sahipliği yapıyor: Alstom ve Bombardier. Fransız Alstom firmasının ülkedeki varlığı, Avustralya’nın Melbourne şehir banliyölerinde kullanılan elektrikli Comeng trenlerinin bojilerinin imalatıyla başlıyor ve 1999 yılında da toplamda 67 X’Trapolis tren lokomotifinin (yaklaşık 400 vagon) teslimini gerçekleştiriyor(7). Avustralya ve Yeni Zelanda’nın ülke sorumlusu Chris Raine ile yapılan bir röportajda; Ballarat şehrinde bulunan üretim tesislerine, 2012-2013 yıllarında mevcut yatırıma ek olarak 8 milyon Avustralya Doları harcanarak üretim kapasitesinin daha da artırılması sonucu yerli katkı yüzdesinin yukarılara çekileceğinden bahsediyor(8). İnsan kaynaklarına verdikleri önemden bahseden firma yetkilisi, üniversitelerle işbirliği yapma arzusunda olduklarını ve sektörün uluslar arası arenada da boy gösterecebilecek yetişmiş ve donanımlı teknik eleman ihtiyacı olduğunu da belirtiyor.
Öte yandan Bombardier, ülkeye bügüne kadar 200’ü aşkın raylı sistemler tedariğinde bulunduğu biliniyor. Dört şehirde üretim tesisleri olan firmanın Avustralya için ürettiği metro ve hafif raylı araçlarda büyük oranda yerli parçalar kullanılmakta ve 2010 verilerine göre 300’ü aşkın çalışanı bulunmakta(9).
Ülkenin demiryolu alımları ve sektörün ülke ekonomisine katkısıyla ilgili olarak, 2010 yılında Victoria Parlemento’sunun yayınladığı bir rapordan önemli başlıkları aşağıda bulabilirsiniz(10).
- Büyük demiryolu araçları tedarikçileri toplamda 1000 kişiyi direkt olarak istihdam ederken, bu firmaların yerel tedarikçileri de hesab katılırsa 5000 ila 10.000 kişiye iş imkanı doğrulduğu bildiriliyor.
- Son yıllarda New South Wales (NSW) ve Victoria (VIC) hükümetleri tarafından, demiryollarına yönelik olarak 4 milyar Avustralya Doları değerini bulan işler verilmiş. Güçlü bir demiryolu sektörünün, otomotiv sektöründe çalışanlar için de iş imkanı doğurarak sektörün için daha esnek ve nitelikli iş gücünü karşılamasına da yardımcı olacağı ifade ediliyor.
- Gelecekte imzalananması öngörülen satın alımların sadece yüzde 50’si dahi ülke içinde (Victoria eyaletinde) üretilse, yaklaşık olarak 10.000 kişiye direkt ve endirekt iş imkanı sağlayacağına dikkat çekiliyor.
Bu ayki yazımızla bir kıta ülkesi olan Avustralya hakkında yaptığımız incelemenin sonuna geldik. Geçtiğimiz yazımızda ülke ekonomisine, KOBİ’lere sağlanan destek ve teşviklere yer verirken bu yazımızda ülkenin satın alım prosedür ve uygulamalarının yanında demiryolu sektörünün genel durumuna göz atmış olduk.
Mehmet Tezel
URGE Proje Yöneticisi/ARUS
Kaynaklar
- Building Defence Capability: A policy for a smarter and more agile Defence industry base. Australian Industry Group. 25 June 2010. sf.5-7.
- Top 100 for 2014. Defense News. http://special.defensenews.com/top-100/charts/top100.html#top100s
- Australia Revisiting Defence Industrial Policy, Defence Industry Daily. 27 June 2010. http://www.defenseindustrydaily.com/australia-revisiting-defence-industrial-policy-02285/
- Agreement on Government Procurement. World Trade Organization http://www.wto.org/english/tratop_e/gproc_e/gp_gpa_e.htm
- “Government sets its sights on new trade deal”, Media Release. 14 November 2014.
http://trademinister.gov.au/releases/Pages/2014/ar_mr_141114a.aspx - Encouraging competition. Australian Government Department of Finance. http://www.finance.gov.au/procurement/procurement-policy-and-guidance/commonwealth-procurement-rules/cprs-encouraging-competition.html
- “Alstom demonstrates commitment to local manufacturing”. Rail Express, June 27 2012. http://www.railexpress.com.au/archive/2012/june/june-27th-2012/other-top-stories/alstom-demonstrates-commitment-to-local-manufacturing
- A.g.e
- Rail manufacturing in Australia, 2010. Australia Victoria Parliament. http://www.parliament.vic.gov.au/images/stories/committees/etc/submissions/23australasianrailwayassocappendix1.pdf
- A.g.e
