Kardemir Raylı Sistem Yatırımlarında Hedef Büyüttü
“Karabük'ü, demiryolu malzemelerinin üretim merkezi haline getirmek istiyoruz”
Karabük Demir Çelik Fabrikaları (Kardemir), Türkiye’nin sanayileşme hamlelerinde öncü bir role sahip. Kuruluşundan itibaren “Milli Sanayi” kavramının itici gücü olan, ülkemizde bir çok ağır sanayi tesisinin hayata geçmesinde önemli rol oynayan Kardemir, özelleştirildiği 1995 yılından sonra yeni bir vizyon benimsedi. Bu amaçla yatırımlarına hız veren şirket, geçen zaman içinde bir taraftan üretim teknolojilerini yenilerken diğer yandan devreye aldığı yeni Ray ve Profil Haddehanesi, yeni Yüksek Fırınlar, Sinter Fabrikası, yeni Sürekli Döküm Tesisi ve Demiryolu Makas Fabrikası ile rekabet avantajını güçlendirdi ve ayrıca halen yürüttüğü Demiryolu Tekeri Tesisi, yeni Yüksek Fırın ve Çelikhane Kapasite Artışı yatırımları ile bu avantajını güçlendirmeye devam edecek gibi görünüyor. Kardemir Genel Müdürü Fadıl Demirel, demiryolu malzemelerinin üretim merkezi olmayı hedeflediklerini söyledi.
Demir çelik fabrikası denildiğinde ilk akla gelen isimlerden biri Kardemir… Özellikle 90’lı yıllarda içinde bulunduğu durum kendinden beklenen düzeyde değildi. Cumhuriyetin kuruluşuyla birlikte milli sanayi adımlarının ilklerinden olan şirket, özelleştirme sürecinin ardından adeta kabuk değiştirdi. Her yıl açıklanan verilere göre ülkemizin en büyük ilk 500 sanayi kuruluşu arasında ön sıralarda yer alan Kardemir, bugünkü kurumsal kimliği ile bir dünya şirketi olma yolunda emin adımlarla ilerliyor.
Şirket, son yıllarda raylı sistemlere olan yatırımları ile dikkat çekiyor. 450.000 ton/yıl kapasiteli Ray ve Profil Haddehanesi 2007 yılında devreye alındı. Tesis, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demir Yolları’nın (TCDD) ihtiyaç duyduğu rayın tamamını karşılarken, bir diğer kuruluşu Çankırı Makas Fabrikası ülkemizin tek demiryolu makası üreticisi konumunda. Güncel bir gelişme ise Demiryolu Tekeri Üretim Tesisi için atılan imza. Katma değeri yüksek ürünler üretme stratejisinin önemli bir ayağını oluşturan Demiryolu Tekeri Fabrikası, 200.000 adet/yıl üretim kapasitesine sahip olacak ve yük ve yolcu vagonu tekerleri ile lokomotif tekerleri üretecek. Kardemir’deki kapasite artırım çalışmaları ise bu yatırımlara paralel olarak devam ediyor; sıvı ham demir üretim kapasitenin 3 milyon ton’a, sıvı çelik üretim kapasitesinin de 3,4 milyon ton’a ulaşması hedefleniyor.
Türk çelik sektörünün en deneyimli isimlerinden biri olan ve bu birikimini ekibiyle birlikte Karabük’e taşıyan Genel Müdür Fadıl Demirel, “Karabük'ü, demiryolu malzemelerinin üretim merkezi haline getirmek” stratejisini benimsediklerini, demiryolu ulaşım sektöründe milli bir marka olma yolunda hızla ilerlediklerini söylüyor. Demirel, sorularımızı yanıtladı.
Ülkemizde “Fabrika Kuran Fabrika” olarak nitelenen Kardemir’in 90’lı yıllardaki imajından kurtularak büyük bir değişim ve gelişim içerisinde olduğunu görüyoruz. Şirketi bu noktaya taşıyan etkenler nelerdir?
Günümüzde iş dünyasındaki rekabette öne çıkabilmenin ve başarıya ulaşabilmenin, hepsinden önemlisi başarıyı devamlı kılabilmenin yolu, değişimlere hızlı ayak uydurabilmekten ve dinamik bir yapıya sahip olabilmekten geçmektedir. Çevresindeki değişimlere süratle ayak uydurabilen, dinamik, vizyonu doğrultusunda başarmaya odaklanmış şirketler ayakta kalmaktadır.
Şirketimizin bugünkü konumuna gelmesindeki en büyük etken, deneyimli, profesyonel bir yönetim yapısına sahip olmasıdır. Hedeflerini ve stratejilerini belirleyen, iç ve dış pazarları iyi analiz edebilen, insan kaynağını ortak bir hedefe yönlendirebilen kararlı bir yönetim anlayışı ile üretime başladığı 1939 yılından 2010 yılına kadar 1 milyon ton/yıl sıvı çelik üretim kapasitesine ancak ulaşabilmiş olan Şirketimiz, bugün 2 milyon ton/yıl üretim seviyesine gelmiştir. Önümüzdeki birkaç yıl içinde ise planlanan ve peyderpey devreye alınan yeni yatırımlarla 3,4 milyon ton/yıl sıvı çelik üretim seviyesine ulaşılacaktır.
Kardemir’in bölge ve ülke ekonomisine büyük bir ivme kazandıran yatırımlarından kısaca bahseder misiniz?
Şirketimiz, “Türkiye’de üretilmeyen ürünleri de üreterek, küresel rekabet gücüne sahip en az 3 milyon ton çelik üretmek” vizyonunu benimsemiştir. Bu hedefe ulaşma yolunda emin adımlarla ilerleyen şirketimizde yatırım çalışmaları yoğun bir şekilde sürdürülmektedir. Bu kapsamda, 2011 yılının ilk yarısında yeni Sinter Fabrikası ve 1 No.lu Yüksek Fırın, 2012 yılında yeni Kireç Fabrikası, 2013 yılının başında ise Yeni Sürekli Döküm Tesisi işletmeye alınmıştır. Ayrıca geçtiğimiz günlerde, yeni kok fabrikasının bataryalarının ısıtılmasına başlanmış, 50 MW gücündeki yeni enerji santralinde deneme üretimlerine başlanarak devreye alma aşamasına gelinmiştir. Diğer taraftan, çelikhane üretim kapasitesinin artırılması, yeni yüksek fırın ve yeni Çubuk (Kalın yuvarlak) ve Kangal Haddehanesi yatırımları ile Ray Profil Haddehanesi’nde ray sertleştirme tesisi kurulması projelerinde çalışmalara hızla devam edilmektedir. Belirtilen yatırım projeleriyle birlikte; 3 milyon ton/yıl sıvı ham demir üretim kapasitesine ve 3,4 milyon ton/yıl sıvı çelik üretim kapasitesine sahip olunacaktır.
Yeni Çubuk ve Kangal Haddehanesi 700.000 ton/yıl üretim kapasitesine sahip olacak ve ağırlıklı olarak otomotiv ve makine imalat sanayine hitap edecektir. Tesiste, mevcut durumda ülkemizde üretilmeyen ve yurtdışından tedarik edilen katma değeri yüksek ürünler üretilebilecektir. Öngörülen yatırım süresi 2,5 yıldır. Yatırımın 2015 yılı sonunda tamamlanması planlanmaktadır. Mantarı sertleştirilmiş rayları üretmeye yönelik Ray Sertleştirme Tesisi ile ülkemizin ihtiyaç duyduğu ve mevcut durumda ithalat yoluyla karşılanan mantarı sertleştirilmiş raylar üretilebilecektir. Şirketimiz enerji alanında da önemli yatırımlar yapmaktadır. 50 MW kapasiteye sahip Enerji Santralı ve 22,5 MW kapasiteye sahip Hidroelektrik Santralı enerji alanındaki önemli yatırımlarımızı oluşturmaktadır.
50 MW Enerji Santralı, Yüksek Fırınlar, Kok Bataryaları ve Çelikhane tesislerinden yan ürün olarak açığa çıkan kok gazı, yüksek fırın gazı ve çelikhane konvertör gazlarının kullanım sonrası artan kısmının kullanılması suretiyle elektrik enerjisi üretmek için planlanmıştır. Yan ürün atık gazlarının kullanımına imkan sağladığı için önemli bir çevre yatırımı özelliği de taşımaktadır. Yatırım çalışmaları kısa bir süre önce tamamlanmış ve devreye alma aşamasına gelinmiştir. HES Projesi, bağlı kuruluşumuz ENBATI A.Ş. tarafından sürdürülmektedir. Yatırımın 2014 yılı içinde tamamlanması planlanmaktadır.
Şirketimiz bu yatırımlarla, ihtiyaç duyduğu elektriğin tamamını kendi imkanları ile üretir, fazlasını ise satar konuma gelecektir.
Raylı sistemler Türkiye’nin ana gündem maddelerinden bir haline geldi. Raylı sistemlerde dünyadaki ve ülkemizdeki mevcut potansiyelini nasıl değerlendirirsiniz?
Ülkemiz demiryolu alt yapısı incelendiğinde, son yıllara kadar önemli bir yatırım yapılmadığı, Cumhuriyetin ilk yıllarında yapılan yatırımlar ile yetinildiği görülmektedir. Bu sebeple aradan geçen yıllar içinde ülkemiz ulaştırma sektöründe önemli bir dengesizlik oluşmuş, gelişmiş ülkelerin aksine karayolu ulaştırması ağırlık kazanmış, demiryolu ulaştırması ise geride kalmıştır.
Ulaştırma sektöründeki bu dengesizliği gidermek ve demiryolu ulaştırmasının, sektör içindeki payını artırmak devlet politikası olarak benimsenmiş ve son yıllarda demiryolu ulaştırma sektörüne önemli seviyede yatırımlar yapılmaya başlanmıştır.
T.C. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’nca hazırlanan “Ulaştırma Ana Planı”nda, demiryolu ulaştırması önemli bir konu olarak değerlendirilmiş, ulaştırma sistemindeki dengesizliğin giderilmesi, büyük ölçüde, karayolunu seçmiş bulunan talebin demiryoluna çekilebilmesine bağlı olduğuna değinilmiştir. Ulaştırma Ana Planı’nda geleceğin en önemli ulaştırma yöntemi olacağı öngörülen demiryolunun toplam taşımacılık içinde payının artırılması, bu şekilde dengeli ve sağlıklı bir ulaştırma sisteminin oluşturulması hedeflenmektedir. Bu doğrultuda TCDD stratejik hedeflerini belirlemiştir. 2023 yılına kadar gerçekleştirilmesi hedeflenen bu projelerden bazıları şöyledir:
Yüksek hızlı tren seti ve lokomotif araç parkının genişletilmesi, yük ve yolcu vagonu araç parkının genişletilmesi -mevcut durumda 18.200 yük vagonu bulunmaktadır. 2023 yılında 49.000 adet yük vagonu ihtiyacı öngörülmektedir.-, mevcut hatların yenilenmesi, 10.000 km yüksek hızlı tren hattı yapılması, 4.000 km yeni konvansiyonel demiryolu hattı yapılması, MarmaRay Projesi’nin tamamlanarak yıllık 700 milyon yolcu taşınması, EgeRay Projesi’nin tamamlanması, BaşkentRay Projesi’nin tamamlanması, lojistik merkezlerin oluşturulması, demiryolu payının yolcu taşımalarında %10, yük taşımalarında %15’e yükseltilmesi, yük taşımacılığının 200 milyon ton/yıl seviyesine yükseltilmesi, demiryolu işletmeciliğinde özel sektör payının %50’ye yükseltilmesi, ülkemizde yüksek hızlı tren üretimi, çeken ve çekilen araçların üretim ve bakımında özel sektörün payının artırılması.
TCDD tarafından belirlenen hedefler incelendiğinde, demiryolu sektörüne yapılan yatırımların artarak devam edeceği görülmektedir. Demiryolu taşımacılığı ile ilgili diğer önemli gelişme ise Resmi Gazete’de yayımlanarak 01.05.2013 tarihinde yürürlüğe giren “Demiryolu Ulaştırmasının Serbestleştirilmesi” kanunudur. Bu kanun ile özel şirketler, kendilerine ait demiryolu altyapısı inşa edebilecekler ve ulusal demiryolu ağı üzerinde işletmecilik yapabileceklerdir. Serbestleşmenin en önemli hedefi yük taşımacılığında demiryolunun payının artırılması olarak görülmektedir.
TCDD’nin demiryolu ulaşımına yönelik planları ve demiryollarının serbestleştirilmesi ile özel sektörün demiryolu ulaştırmasına girecek olması, demiryolu ulaştırmasının öneminin daha da artacağını göstermektedir. Demiryolu taşımacılığının artmasına paralel olarak gerek TCDD’nin gerekse özel sektörün lokomotif, vagon ve diğer demiryolu taşımacılığı araç parkları önemli ölçüde artacaktır. Bu açıdan ülkemiz demiryolu ulaşım sektörünün giderek büyüyen bir pazar olacağı öngörülmektedir.
Şirketinizdeki Ray ve Profil Haddehanesi ne zaman kuruldu. Tesisin yıllık üretim kapasitesi, ihracat ve müşteri portföyü hakkında bilgi alabilir miyiz?
Ray ve Profil Haddehanesi 2007 yılında devreye alınmıştır. 450.000 ton/yıl kapasiteye sahiptir. Ülkemiz ve bölge ülkeleri arasında, 72 metre boya kadar her türlü rayın yanı sıra, 750 mm genişliğe kadar büyük boy profiller, 200 mm genişliğe kadar köşebentler ve 200 mm çapa kadar her boyda kalın yuvarlak ve kaliteli imalat çelikleri üretebilen tek tesistir. Ray ve Profil Haddehanesi yatırımı ile Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demir Yolları’nın (TCDD) ihtiyaç duyduğu rayın tamamını karşılayan Şirketimiz, Suriye, İran, Irak gibi bölge ülkeleri başta olmak üzere tüm dünya pazarlarına ihracat yapabilen bir şirket haline gelmiştir.
TCDD, Kardemir ve VoestAlpine ortaklığındaki Çankırı Makas Fabrikası raylı sistemlerdeki bir başka projeniz. Fabrika hakkında neler söylemek istersiniz?
VADEMSAŞ Şirketi, KARDEMİR, TCDD ve VoestAlpine ortaklığında kurulmuştur. Çankırı Demiryolu Makası Fabrikası ülkemizin tek demiryolu makası üreticisi konumundadır. Bu tesisin devreye girmesiyle, ülkemizde üretilmeyen ve ithalat yoluyla tedarik edilen her türlü konvansiyonel ve yüksek hıza uygun makasların üretimi imkanına kavuşulmuştur. Ayrıca ürünlerin ihraç potansiyeli bulunmaktadır. Ülkemiz için bir ilk olma özelliği taşıyan bir yatırımdır.
Demiryolu Tekeri Fabrikası ile ilgili çalışmalar ne aşamada? Tesis ne zaman tamamlanacak ve üretime ne zaman geçecek? Planladığınız mevcut kapasite nedir?
Ülkemizde demiryolu tekeri üreticisi bulunmamakta ve teker ihtiyacı ithalat yoluyla karşılanmaktadır. Ülkemiz demiryolu tekerinde net ithalatçı konumundadır. Tamamıyla ithalat yoluyla karşılanan demiryolu tekeri pazarı şirketimiz için önemli bir pazar konumundadır. Entegre bir tesis olma avantajına sahip şirketimizde, demiryolu tekeri çelik kalitesi de dahil olmak üzere uluslararası standartlarda çelik kalitelerinin büyük bir kısmı üretilebilmektedir. Demiryolu tekeri, katma değeri yüksek vasıflı çelik ürün sınıfındadır. Vasıflı çelik pazarı Kardemir için önemli bir pazar konumundadır. Katma değeri yüksek bir ürün olan demiryolu tekerinin üretimi şirketimizin vasıflı çelik üretimi stratejik hedefiyle uyumludur.
Tesis katma değeri yüksek ürünler üretme stratejimizin önemli bir ayağını oluşturmaktadır. Kurulacak tesiste yük ve yolcu vagonu tekerleri ile lokomotif tekerleri üretilecektir. 200.000 adet/yıl üretim kapasitesine sahip olacak tesis için 140 milyon dolar yatırım yapılacaktır. Proje için yabancı bir firma ile sözleşme imzalanmıştır. Yatırım süresi 3 yıl öngörülmekte ve yatırımın 2016 yılının ilk yarısı sonunda tamamlanarak ilk ürünün 2016 yılı ikinci yarısı başında alınması hedeflenmektedir.
Kardemir olarak KOBİ’lerle çalışma perspektifiniz nelerdir?
Ülkemizde istihdamın önemli bir kısmını KOBİ’ler oluşturmaktadır. Bu sebeple ülkemiz ekonomisinin gelişiminde KOBİ’ler önemli bir yere sahiptir. Ekonomik canlılığın bir göstergesi olarak kabul edilen KOBİ’ler tüm sektörlerde olduğu gibi bizler için de önemli bir yere sahiptir. Özellikle büyük bir yatırım hamlesi başlatan kuruluşumuz, tüm yatırım projelerinde iş ortağı olarak değerlendirdiği yüklenici firmalara ciddi anlamda katkı vermekte ve destek sağlamaktadır.
Batı Karadeniz Bölgesi’nin ekonomik geleceği açısından önem taşıyan Filyos Projesi için yatırım planınız var mı?
Şirketimizin hedeflediği üretim seviyelerinde ihtiyaç duyacağı hammaddelerin temini açısından hayati bir öneme sahip olacak Filyos Limanı Projesi’nin hayata geçirilmesine yönelik önemli gelişmelerden biri, Bakanlar Kurulu’nun 16.07.2012 tarihli ve 2012/3574 sayılı “Filyos Endüstri Bölgesi” kurulması kararının, 08.09.2012 tarih ve 28405 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmesidir. Kamulaştırma çalışmaları büyük ölçüde tamamlanmış olup, yatırımcıların yer tahsisine yönelik müracaatları alınmaya başlanmıştır. Filyos Limanı, Filyos Vadisi Projesi’nin hayata geçirilmesi için bir ön koşul niteliği taşımaktadır. 25 milyon ton elleçleme kapasitesine sahip olacak Filyos Limanı Projesi’nin finansmanı için Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’nca Avrupa Birliği mali destek fonlarından katkı sağlanmasına yönelik 300 milyon Avro tutarında başvuruda bulunulmuştur. Fakat projenin finansmanı Avrupa Birliği dönem başkanlığını yürüten Rum tarafınca engellenmiştir. Projeye yönelik güncel gelişme ise Filyos Limanı Projesi'nin merkezi bütçeyle hayata geçirilebileceği yönünde Bakanlık yetkililerince yapılan açıklamadır.
Filyos Limanı, şirketimizin denizyoluna açılması için stratejik bir öneme sahiptir. Bu sebeple şirketimiz, ihaleye çıkıldığı takdirde limanın işletilmesine de talip olacaktır. Karabük’e ve ülkemize fayda sağlayacak her türlü yatırıma destek verme düşüncesinde olan Şirketimiz, Filyos Endüstri Bölgesi’nde yer tahsis talebinde de bulunmuştur.
“Demiryolu ulaşım sektöründe milli marka olacağız”
Şirketimiz, “Karabük'ü, demiryolu malzemelerinin üretim merkezi haline getirmek” stratejini benimsemiştir. Bu doğrultuda, önemli projeleri hayata geçirmiş, Karabük Üniversitesi ile üniversite- sanayi işbirliğine örnek teşkil edecek önemli çalışmaları yürütmüş ve eğitim alanında önemli destekler sağlamıştır.
Demiryolu ulaşımı alanında tamamlanan ve devam eden projelerimiz; Ray ve Profil Haddehanesi, Ray Sertleştirme Tesisi, Çankırı Demiryolu Makas Fabrikası, Demiryolu Tekeri Üretim Tesisi ve Vagon Üretimi Projesi olarak sayılabilir. Ayrıca, Karabük Üniversitesi’nde Demir Çelik Enstitüsü’nün kurulması ve Raylı Sistemler Mühendisliği Bölümü’nün açılması. İştiraklerimizden Karçel A.Ş.’de yük vagonu imalatına başlanarak 2 adet deneme vagon üretimi gerçekleştirilmiş ve vagon imalatı konusunda önemli bir adım atılmıştır.
Demiryolu Tekeri Üretim Tesisi ile ülkemizin ihtiyaç duyduğu ve mevcut durumda yurtdışından tedarik edilen yük ve yolcu vagonu tekerleri ile lokomotif tekerleri üretilecektir. Tesisin devreye girmesi ile yurtiçi talep karşılanacak olup, aynı zamanda ürünlerin ihracatı ile Ülkemize döviz girdisi sağlanacaktır.
Şirketimiz bir taraftan önemli yatırımları devreye alırken diğer taraftan da Karabük Üniversitesi ile ortak projeler yürütmekte ve Karabük Üniversitesi’ne önemli destekler sağlamaktadır. Karabük Üniversitesi bünyesinde; Demir Çelik Enstitüsü ve Raylı Sistemler Mühendisliği Bölümü’nün kurulmasına yönelik verilen destek, Kardemir’in demiryolu ulaşım sektöründeki hedeflerine ulaşmasında önemli kilometre taşları olarak değerlendirilmektedir.
Demiryolu ulaşım sektörüne yönelik yapılan ve yapılması planlanan bu yatırımlar sadece şirketimiz için değil aynı zamanda ülkemiz için de bir ilk özelliği taşımaktadır. Bu yatırımlar ile Kardemir demiryolu ulaşım sektöründe milli bir marka olma yolunda hızla ilerlemektedir.
Temiz üretim yaklaşımı
”Şirketimiz, çevre alanındaki yatırımlar ile kurumsal sosyal sorumluluk alanındaki yatırımlara da önemli seviyede mali kaynak ayırmaktadır. Kardemir, çevrenin korunmasına yönelik çabalarını tüm faaliyetleri kapsamında artırarak sürdürmektedir. Temiz üretim teknolojilerinin kullanımı, yeni yatırımların çevresel etkilerinin değerlendirilerek bu etkilerin kontrolüne yönelik önlemlerin alınması, geri kazanımın en üst düzeyde tutulması, doğaya en az atığın verilmesi, ekolojik dengenin korunması çalışmalarını yasal mevzuatlara uyumun ötesinde bir duyarlılıkla hayata geçirmektedir.“
Sıvı Ham Demir Üretimi ve Projeksiyon
Sıvı Ham Demir Üretimi: Yapılan yatırımlarla üretim seviyesi 1 milyon tonun üzerine çıkartıldı. 2011 yılında 1,36 milyon ton, 2012 yılında 1,44 milyon ton seviyelerinde üretim gerçekleştirildi. 2013 yılında 1,8 milyon ton sıvı ham demir üretimi programlanıyor. Devam eden ve planlanan yatırımlar ile sıvı ham demir üretim kapasitemiz ise 3 milyon ton seviyesine ulaşacak.
Sıvı Çelik Üretimi: Yapılan yatırımlarla üretim seviyesi 1 milyon tonun üzerine çıkartıldı. 2011 yılında 1,4 milyon ton, 2012 yılında 1,5 milyon ton seviyelerinde üretim gerçekleştirildi. 2013 yılında yaklaşık 2 milyon ton sıvı çelik üretimi hedefleniyor. Devam eden ve planlanan yatırımlar ile sıvı çelik üretim kapasitemiz ise 3,4 milyon ton seviyesine ulaşacak. (Kaynak: Kardemir A.Ş.)
- Kardemir Genel Müdürü Fadıl Demirel, “Demiryolu ulaşım sektörüne yönelik yatırımların sadece kendileri için değil ülkemiz için de ilk olma özelliği taşıdığını söylüyor. Demirel, “Bu yatırımlar ile Kardemir demiryolu ulaşım sektöründe milli bir marka olma yolunda hızla ilerlemektedir.” diyor.
- İlk ray üretim ve satışını 1948 yılında yaptı. 1948 yılında 8.294 ton ray satıldı.
- Yıllık ray satışı, Ray ve Profil Haddehanesi’nin üretime geçtiği 2007 yılına kadar 1.000 ton ile 20.000 ton arasında değişim gösterdi. Tesisin 2012 üretimi 140.000 ton
- KARDEMİR YARI MAMUL VE ÜRÜNLERİ: Entegre üretim süreci olan Kardemir’in Yarı Mamulleri; Pik, Bulum, Kütük, Beam Blank (Profil Taslak) Malzemesi. Mamulleri ise; Ray, Profil, Köşebent, Maden Direği, Kalın Yuvarlak, İnşaat Çeliği.
- Kardemir’de demiryolu ulaşım sektörüne yönelik yatırımlarla ülkemizin ithalat yoluyla karşıladığı malzemelerin bir çoğunun yerli imkanlarla üretimi gerçekleşecek.
